Vrienden van het dienstvak LO&Sport
 
DE HEL VAN 1963

 Door Foppe de Haan 

Om vooraf in de juiste mindset te komen: het aantal wedstrijddeelnemers bedroeg 568 en van hen haalden er 58 de finish (10,2%) en van 9294 deelnemers aan de recreatieve tocht behaalden er 69 het felbegeerde kruisje (0,2%). Lycra sportkleding, thermo-shirts en klapschaatsen had nog niemand van gehoord. De winter van ’62-’63 duurde lang, van 22 december tot 04 maart. De omstandigheden tijdens de schaatstocht: slecht ijs, striemende stuifsneeuw, bij vlagen een harde wind bij een dagtemperatuur van -11 graden. De Elfstedentocht van 1963 was een martelgang voor de deelnemers. Toenmalig LO&Sportinstructeur Foppe de Haan was een van hen!

Vroeger
“Mijn schaatsleven begon op een slootje achter ons huis toen ik 4 jaar was. In mijn herinnering was het toen elk jaar een schaatswinter. We schaatsten op de lokale ijsbaan, het dorp Lippenhuizen had er nota bene twee. Één in de bourren en één aan de feart.
Toen ik ongeveer 8 was heb ik met mijn vader en moeder aan de stok geschaatst naar Heerenveen. Naar mijn gevoel een verrekt eind.
Jeen van der Berg won in 1954 de Elfstedentocht. Hij kwam bij ons uit de buurt en was mijn grote held.
Op mijn 14de zijn we verhuisd naar Grou en daar kon je, en nu nog, bij sterk ijs fantastisch schaatsen.
In de winter van 62-63 was er vanaf Kerst fantastisch ijs. We reden na 2 nachten dikke vorst van Grou over het Pikmeer via de Wijde Ee naar de Prinsenhof bij Eernewoude.

Sportvoeding?
We waren 7 à 8 jongens die samen voetbalden, bij de gymclub waren en niet kapot te krijgen.
Één van de ouders had een Volkswagen busje en zo trokken we door Friesland om allerlei tochten te schaatsen. Ik herinner me nog de Baarderadeeltocht, de Acht van Jorwerd, de Ronde van Spannenburg: afstanden van tussen de 80 en 110 km.
En toen kwam de Elfstedentocht. Natuurlijk deden we mee. Toen kon je nog de dag van te voren inschrijven. Mijn moeder maakte stoffen zakjes die ik aan de riem kon bevestigen. Daar ging mijn proviand in: krenten, studentenhaver of zoiets en suikerklontjes.
De avond van te voren onder de douche bij mijn tante, want stel dat je in het ziekenhuis terecht kwam. Dan moest je wel schoon zijn. Andere tijden.

Afvalracecom.cm4all.wdn.PhotoGallery
Vroeg op en starten om kwart voor zes. Pikkedonker en vervelend dat sommige schaatsers zaklampen gebruikten, moest je elke keer weer aan het donker wennen.
We gingen weer met 7, later beseften wij ons dat dat een verkeerde keuze was.
Het eerste stuk via Sneek, IJlst, Woudsend ging heel aardig. Maar toen kwamen de hindernissen, grote kistwerken op het Slotermeer. Een paar van mijn maten vielen en raakten geblesseerd. Wachten, gaat het ja of nee? Uit eindelijk haakten ze in Staveren af. Toen waren er nog 4 over en hadden veel tijd verloren. Bij Hindeloopen gingen er weer 2 van het ijs. Toen waren er nog 2.

Oostenwind
Bij Hindeloopen het IJsselmeer op en dat was echt extreem zwaar. Loeiharde wind en verrekte koud. Eerst halve wind en toen recht in de oostenwind naar Workum. Om en om op kop.
Door Workum naar Bolsward. Bij Parrega was een eerste hulp post en mijn kameraad had op zijn Fries “in skiithakke “. (De redactie dacht aan ‘hoge nood’ (schijthok), maar na een verhelderende mail met Foppe betekent het een overbelaste achillespees-aanhechting op de hak, red.) Dus stoppen, voor mijn gevoel eindeloos wachten en uiteindelijk ging hij niet door.

Helemaal alleen?
Solo verder naar Bolsward, pas halverwege en aardig kapot.
Na Bolsward was er praktisch niemand meer en waardeloos ijs. Een paar slagen schaatsen en lopen. Dit ging alleen maar om doorzetten en had met schaatsen niet zoveel te maken.
Bij Harlingen kwam ik Rintsje Van der Schaaf, we noemden hem Rintsje Beer omdat hij breed en sterk was, tegen. ‘“Hé Rintsje, kan ik mooi met jou mee naar Franeker?’
“Kom mar op jonge, dan geane we”, was het antwoord. Ik achter de brede rug en een uur later waren we in Franeker. Weer redelijk hersteld. Maar wel heel veel tijd verloren en toen werd me duidelijk dat je nooit met een grote groep zo’n zware tocht moet doen. Je bent veel te kwetsbaar. In 1986 heb ik alleen geschaatst en me steeds aangesloten met iemand of meer die op dat moment het tempo schaatsten wat bij me paste.

Stop!!
In Franeker het stempel halen en natuurlijk door. Het Bilt in, een hele kale wereld.
Maar na een poosje, ik weet niet meer waar, werden de paar die er nog schaatsten van het ijs gehaald. “Stoppen, je haalt het toch niet en onverantwoord.”
In mijn hart vond ik het ook prima, het was meer lopen dan schaatsen en dan nog een eind in het donker onder erbarmelijke omstandigheden. Stoppen was gewoon een goed besluit.
Bij het afstappen ontdekte ik dat ik mijn gymschoentjes had verloren. Dus lopen en op  sokken naar de bus en uiteindelijk met de trein naar huis met verrekte koude voeten, maar toch wel trots op deze prestatie.

Friese nuchterheid
De volgende morgen gewone tijd weer op om mijn zaterdagse studenten baantje bij de bakker te verrichten. “ Zo jonge” zei hij “ wiest der al dat hie ik net tocht. It wie aerdich pittig hè?“ Typisch Fries.
En dat was het. In diezelfde winter hebben we nog Lemmer-Urk vv geschaatst. Ging moeizaam, ik kon geen ijs meer zien en de benen waren ook slechter. Hadden een aardige tik gehad.
(De opmerking van de bakker toch ook maar laten vertalen: "Was je daar al, had ik niet gedacht. Het was wel pittig, hè?" red.)

Rappe rit in '86
In 1986 heb ik hem weer geschaatst, na weinig voorbereiding. Geen tijd, want ik was toen coach van voetbalprofclub Heerenveen.
Het was geen vergelijking. Weer rond 6 uur starten en ‘s avonds om 6 uur binnen.
Onderweg me aangesloten bij een groepje of iemand van mijn tempo, praten over koetjes en kalfjes en redelijk ijs. Niet-echt gemakkelijk, want het blijft meer dan 200km.
Dit keer werd je ook mede gedragen door de mensen, wat een enorme goede sfeer, vooral in Franeker en Dokkum, je kreeg er een geweldig goed gevoel door.
In de trein naar huis werd ik door die gekke Hollanders toegezongen en thuis aangekomen, belde ik aan. Vrouwlief doet de deur open, na zich losgerukt te hebben van het enorme feest op de tv en zegt: ”Bist der no al !”

Foppe in 1986

Lans
Dit is mijn Elfstedentocht tocht verhaal. Heb helaas geen enkele foto. Andere tijd hè.
Wil nog wel een lans breken voor een goed fysiek/mentaal trainingsprogramma.
Zelf doe ik nog elke dag een loop-/fiets programma i.c.m. lichte vormen van krachttraining en mijn ervaring (vanuit mijn trainersrol-baan) is dat zelfs bij redelijk getrainde mensen de algemene basis vaak te beperkt is, waardoor sneller overbelasting en blessures.


Publicatiedatum: 04 februari 2022

 

Naschrift redactie
Vanwege de Olympische Winterspelen wellicht in de ban van het schaatsen en dus ook van de Elfstedentocht? Er zijn op deze website al meer verslagen gepubliceerd vanuit (oud-)collega’s:
Brugt Bergsma 1986;
Jan van den Dool 1986 + 1997;
Henk Schoonhoven 1997:  
Rick Siemonsma 2019 (Alternatieve Elfstedentocht Weissensee) 
En we zijn nog niet uitgeput. De redactie denkt te weten dat ook Joop van de Poll, Muuk Harmsen, Anne Bouma en Henk Stuut ooit een Elfstedentocht schaatsten.

Nader 09-03-2022: ook Marc Bakker heeft de tocht van 1997 volbracht.