De redactie heeft de ambitie een bijdrage te leveren aan het optekenen van de geschiedenis van de LO&Sport. In het bij het 25-jarig bestaan van de LO&Sportorganisatie uitgebrachte “Geschiedenis van de Lichamelijke Oefening en Sport in de Koninklijke Landmacht” (april 2001) is over Handbal weinig te vinden. Op bladzijde 103 staat “KL kampioenschappen Volleybal, Zaalvoetbal en Handbal werden jarenlang in de Veluwehal in Barneveld georganiseerd”, dat is alles! Een goede reden om aandacht te besteden aan de Historie van het Militair Handbal. Een sport waarin in het verleden veel collega’s hun enthousiasme en vakmanschap hebben gestoken! Paul Lindeboom maakte al een kick off en collega Richard Sorée vulde dat aan met zijn belevenissen als handballer van het Militaire handbalteam!
De 3e bron is Rob Zimmerman. Rob was handbaltrainer, speler en chef d’équipe van het militair team en speelde nog veldhandbal! Voldoende reden om hem een vijftal vragen te stellen en te horen wat Rob zich nog herinnerd van zijn tijd bij het Militair handbalteam.

Hoe/wanneer ben je met handbal begonnen?
Handbal kwam pas in beeld op de middelbare school. Na een avontuur bij een gymnastiekvereniging ben ik lid geworden van de plaatselijke atletiekclub. Na een jaartje was ik die betrekkelijk eentonige trainingen wel een beetje zat en ben ik in de buurt gaan handballen bij EHV (de Eindhovense handbalvereniging). Door een bevriende klasgenoot werd ik verleid om lid te worden van PSV. We praten over de jaren 60 van de vorige eeuw, toen handbal dermate populair was dat Eindhoven liefst 8 verenigingen rijk was. Er werd in het begin bij de jeugd 1x per week getraind en een wedstrijd gespeeld in het weekend. Van gestructureerd trainen was overigens geen sprake, van specifiek trainen al helemaal niet: “we deden maar een dotje”, maar de lol en teamspirit vergoedde veel. Later bij overgang naar de seniorenteams werd het trainen wel serieuzer (2x per week) en doelgerichter. In die tijd (eind jaren 60) speelden we zowel in de zaal (7 handbal) als op het veld. Op die grasmat werd toen nog 11-handbal gespeeld op een volledig voetbalveld met aanvals- en verdedigingsvakken. Daarbij mochten maximaal 6 spelers van zowel de aanvallende als verdedigende partij in het aanvalsvak komen, waardoor er dus 4 buiten dat vak bleven. Dat laatste was maar goed ook, want het grote veld zorgde voor een conditioneel slagveld en was een momentje rust buiten het aanvalsvak, na al dat geren, geen overbodige luxe. Een beetje atletiekachtergrond kwam wel van pas bij dat 11-handbal. Geleidelijk verdween het 11-handbal en eind jaren 60, begin 70-er jaren werd er voornamelijk het nu nog bekende 7-handbal gespeeld, met een duidelijk accent op de zaal. De trainingen, inclusief regionale selecties werden toen ook professioneler, vooral door toedoen van PSV-trainer Gio Antonioli, toentertijd een landelijk bekende toptrainer.

Hoe kwam je in aanraking met Militair Handbal?

In de jaren van mijn dienstplicht en (lichting 68-6) de KVV verlenging, bleek na plaatsing in Oirschot dat handbal ook op de KL Sportkalender stond. In die tijd streden kazerneteams jaarlijks tegen elkaar om het felbegeerde KL Kampioenschap. Die werden vaak in de Rijnhal in Arnhem of in Doetinchem gespeeld. Met de kazerneteams van Oirschot (1969-1972) en dat van de lpl Nunspeet (72-75) heb ik vaak aan dit kampioenschap meegedaan en zijn we ook een aantal keren goed in de prijzen gevallen. Vooral het team van Oirschot was sterk door de vele Limburgse semi-top handballers die daar hun dienstplicht vervulden.
Na een paar handbalvrije clubjaren, door plaatsing als LO&Sportofficier in Nunspeet, begon het handbalvirus toch weer op te spelen. Ik werd toen gevraagd door LO&Sport sergeant-majoor Ernst van Sonsbeek om lid te worden van zijn 2e divisie vereniging in Epe. Daar heb ik 1 seizoen gespeeld. Ernst was tevens trainer van het Militair Handbal Team (MHT) en via hem ben ik dus ook speler van dat team geworden en hebben we deelgenomen aan het eerste 4-landen toernooi in Eupen (B). Mijn eerste kennismaking met het MHT was toen met LO&Sport kapitein Lou Bouwmeester als Chef d’Equipe. Veel later, eind jaren 80, ben ik, na pensionering van Lou Bouwmeester, gevraagd om zijn opvolger te worden. Het begin van een zeer boeiende periode als Chef d’Equipe met talloze indrukwekkende ervaringen in binnen- en buitenland.

Rob Zimmermann op de schouders

Wat zijn mooie (internationale) ervaringen met het Militair Handbal Team?
Het Militair Handbal Team heeft in mijn periode als CdE van 1989-2001 aan de volgende MWK’s en regionale toernooien deelgenomen: Nigeria, Egypte, Roemenië, Frankrijk, Polen en Letland. Over al deze toernooien zijn wel opvallende anekdotes te vertellen, die vooral een beeld schetsen van de cultuurverschillen tussen de diverse deelnemende landen. Ondanks, of misschien wel dankzij die cultuurverschillen, was het CISM-credo op nagenoeg alle toernooien van toepassing: "Friendship through Sports”.
Ik pik er een paar van deze kampioenschappen uit, met vooral aandacht voor de sociaal/culturele kant.

- Nigeria: Zeer indrukwekkende ervaring onder tropische omstandigheden. Een land waar vriendelijkheid (altijd lachen en vrolijk zijn) en onmenselijkheid hand in hand gingen. Voorbeeld van dat laatste: als wij de sporthal binnen kwamen om een wedstrijd te zien, werden de voorste rijen met stokslagen schoongeveegd, zodat wij konden gaan zitten!? Daar tegen protesteren bleek zinloos. Of: de dode man die op straat lag toen we met de bus naar de wedstrijd reden en die er nog lag toen we er 4 uur later weer langs reden op de terugweg. Nigeria was vooral indrukwekkend vanwege de zeer lange en intensieve voorbereidingsperiode met bijna 30 trainingsdagen en een 20-tal trainingswedstrijden. In deze voorbereiding lag het accent sterk op de mentale component, waarbij trainer Sjors Röttger alles uit de kast heeft gehaald om het team weerbaar te maken voor alle, onverwachte omstandigheden. Iedereen moest zich daarbij plooien naar het teambelang. Dat is zover gegaan dat een topspeler, tevens Nederlands international, die zich niet geheel in de aanpak kon vinden, uit de selectie is gegooid. Een handbal-technische aderlating, maar een boost voor het team. Het begin ook van de bouw aan een vast team bestaande uit beroepscollega’s, aangevuld met enkele dienstplichtigen die langzaam uitstroomden vanwege het beëindigen van de opkomstplicht. De basis van dit team heeft tot de eeuwwisseling het militair Handbal Team gedragen.

- Egypte: Toptoernooi met de nationale teams van Egypte en Zuid Korea, die beiden de kwartfinales van de Olympische Spelen hadden bereikt. Wat een niveau!! De Egyptenaren hebben er ook alles aan gedaan om hun team te laten zegevieren o.a. door vrachtwagens vol militairen de sporthal in de sturen om hun land aan te moedigen. Een toernooi ook waarbij onze contactpersoon, Osama genaamd, bijna onafscheidelijk van ons was tot hij onderuit de zak kreeg van zijn superieuren omdat hij te close met ons was. De dag er na was hij niet meer paraat en we hebben hem ook niet meer terug gezien………..
- Roemenië: Slechte omstandigheden, 20 man op één grote zaal met een toiletgoot om staand je behoefte in te doen. Met een soldaat er naast die met een brandslang alles wegspoelde wat we daar zojuist hadden gedeponeerd en achter gelaten.
Een land ook dat net herstellende was na het afzetten en executeren van dictator Nicolai Ceausescu. Hoogtepunt was een bezoek aan het paleis van Ceausescu, een van de grootste gebouwen ter wereld. Het is 270 bij 240 meter, heeft twaalf verdiepingen en acht ondergrondse niveaus. Vol met marmer en overdadige protserigheid. Roemenië bleek ook een enorme top-down organisatie waarbij een brigade-generaal belast was met het verdelen van het transport en dus ’s morgens vanaf 07:00 uur voor het hotel stond om je een auto of bus aan te wijzen.
- Frankrijk: Goed georganiseerd toernooi waarbij de randsteden van Parijs beurtelings als gastheer optraden voor een paar wedstrijden, inclusief de buffetten na afloop van de wedstrijd. Dan moet je alleen niet de wedstrijd na de Oekraïners spelen, want dan vind je (toen dus) een gesloopt buffet terug. Een toernooi ook met een 2-tal diplomatieke relletjes. De ene werd zichtbaar door een stampvoetende coach van Zuid Korea die zijn eigen vlag op de grond smeet, omdat, na later bleek, het volkslied van Noord-Korea werd gespeeld. Foutje, bedankt.
Helaas was er ook nog een grote vechtpartij tussen de teams van Egypte en Qatar. Nadat enkele spelers elkaar verwensingen hadden toegeroepen (geen idee wat er gezegd werd), ontplofte de boel en vlogen de teams elkaar letterlijk in de haren, waarbij tafels en stoelen door de zaal vlogen. Geen friendship through Sports dus, deze keer. Omdat ik lid was van de PTC-Handbal (Permanent Technical Committee) moest ik met andere PTC-ers naar Parijs om in het Ministerie van Defensie de beelden te bekijken en straffen uit te delen - diskwalificatie natuurlijk, dachten we - aan de spelers die over de schreef waren gegaan. De ambassades waren echter geïnformeerd en er dreigde een diplomatieke boycot. De diplomatie heeft toen de PTC overruled en van ieder land slechts één speler aangewezen voor een schorsing van één wedstrijd. “Vrede” getekend?!

Met welke LO&Sportcollega’s heb je bij het Militair Handbal Team gespeeld/gewerkt?
In de ruim 10-jaar Militair Handbal Team (MHT) als CdE zijn er een aantal LO&Sportcollega’s die een belangrijke rol hebben gespeeld binnen dit team.

- Sjors Röttger: Trainer MHT. Niet alleen een uitstekende LO&Sportcollega en vriend, maar ook een prominente trainer die ook binnen het Nederlandse Handbal Verbond een topprestatie heeft geleverd als trainer, Technisch Directeur en Algemeen Directeur. Voortbordurend op wat de toenmalige trainer Bert Bouwer had neergezet, was Sjors de eerste trainer die het NL damesteam naar de subtop van de wereld heeft geleid. De vele kampioenschappen en ereplaatsen daarna hebben de handbalsport definitief in de spotlights gezet.
- Frank Maas: Assistent trainer MHT en oud keeper MHT. Oorspronkelijk een Landmacht LO&Sporter (KMS), maar “overgelopen” naar de Luchtmacht LO&Sport. Tegenpool van, maar aanvullende kracht op, Sjors. De man die vaak de “slinkse" ideeën had die Sjors vervolgens op zijn manier in de praktijk bracht.
- Peter Janssen: Handbal beest. vechter, bijter, onverzettelijke doorzetter. Vaak aanvoerder van het team. Ook civiel een belangrijke man in de NL handbalwereld, zowel nationaal als assistent trainer.
- Richard Sorée: Talentvolle opbouwer, schutter, atleet. Helaas met blessure (enkel) afgehaakt voor Nigeria maar daarna een vaste waarde voor het team.
- Arno Budel: Fraaie techniek uit de linkerhoek. Mooie persoonlijkheid, helaas veel te vroeg overleden door een noodlottig ongeval. In de sport zou je hem een ettertje noemen, zuigend, lachend, prikkelend, ook naar zijn teamgenoten. Daarom een kanjer in een teamsport als handbal. In Nigeria schreef hij stukjes in een dagboek onder de naam The Snake, dat zegt genoeg over Arno. We missen hem nog steeds.

Lessons learned
De redactie heeft me ook gevraagd welke Lessons Learned ik uit de periode bij het MHT heb opgestoken.
Deze vraag is niet geïsoleerd voor het MHT te beantwoorden. Als leren kan worden gedefinieerd als een "blijvende gedragsverandering”, dan wordt de vraag al helemaal lastig te beantwoorden. Je wordt dagelijks, wekelijks, in ieder geval frequent geprikkeld en geïnspireerd waardoor je gedachten worden gevormd, je rugzak wordt gevuld. Dat alles maakt je tot de mens die je bent geworden met alle mogelijkheden en beperkingen die in je zitten.
Wat ik wel kan zeggen, is dat werken met sportteams of individuele atleten altijd een waardevolle bijdrage levert aan kennis en ervaringen.
Ik kan dus alle LO&Sportcollega’s van harte adviseren om de kans te grijpen als je de mogelijkheid krijgt om als trainer, CdE, verzorger of wat dan ook betrokken te worden bij één van de Militaire sportploegen van het BIMS. 

In de serie 'Handbalhistorie' verschenen eerder al de volgende artikelen:
aflevering 00 : de kick-off
aflevering 01 : Richard Sorée